حقوق سلامت (Health Law) یک شاخه جدید و گسترده از حقوق است که با برداشتن تأکید از پزشکان به عنوان تنها گروه مراقبت از بیمار و تعمیم مسئولیت به تمامی متخصصان مراقبت سلامت شکل گرفته است و این حوزه آکادمیک میان‌رشته‌ای با افزودن حوزه‌هایی نظیر حقوق غذا، حقوق دارو، حقوق اقتصاد سلامت، حقوق محیط زیست و ... به عنوان یک حوزه چند رشته ای گسترش یافته و به نظارت بر سلامت افراد و جمعیت ها نظارت دارد.
در قالب سطوح، شاخه ها و از رویکردهای مختلف می توان حقوق سلامت را مورد تحقیق و پژوهش قرار داد:
۱- منابع (Sources): حقوق سلامت دربردارنده منابع متنوعی از حقوق اساسی، حقوق اداری، حقوق بیمه، حقوق مالیات، حق های مالکیت، حقوق قراردادها، حقوق مدنی (حریم خصوصی و رازداری)، حقوق پزشکی و غیره است.
۲- سطوح (Levels): قوانین و مقررات مربوط به سلامت به سطوح ملی، منطقه ای و بین المللی اختصاص داشته و به صورت تطبیقی می توانند مورد تحقیق قرار گیرند و مقایسه چارچوب های قانونی نظام سلامت کشورهای مختلف از اهمیت دوچندان برخوردار است.
۳- شاخه ها (Branches): مباحث حقوق سلامت مضاف بر شاخه کلاسیک «حقوق پزشکی»، درشاخه های نوظهور نظیر حقوق پرستاری، حقوق مامایی، حقوق دارویی، حقوق دامپزشکی، حقوق مراکز درمانی و حقوق تأمین اجتماعی ازجمله بیمه سلامت مطرح می گردد.
۴- رویکردها (Approach): چهار رویکرد پژوهشی در مطالعه حقوق سلامت وجود دارد:
1-4- حق های بشری حق سلامت (to Health Right & Human Rights): حق سلامت، حق برخورداری از بالاترین استاندارد قابل‌حصول سلامت جسمی و روانی است؛ این حق یک حق اساسی تمام ابنای بشر است که بایددر برابر هرگونه تبعیض، به ویژه در مورد جمعیت های آسیب پذیر مورد حفاظت و حمایت قرارگیرد. چهار عناصر اصلی تحقق این حق عبارتند از: موجود و فراهم بودن، قابل دسترس بودن، قابل قبول و باکیفیت بودن کالاها و خدمات سلامت که دولت ها به منظور تحقق آن ها، دارای تعهداتی چون تعهد به احترام، تعهد به حمایت و تعهد به اجرا هستند.
2-4- حقوق سلامت عمومی (Public Health Law): حقوق سلامت عمومی به اختیارات دولت ها در سطوح مختلف به منظور ارتقای سلامت عمومی در چارچوب ارزش ها و محدودیت های اجتماعی می پردازد تا شرایط لازم برای سلامت زیستن مردم آن جامعه تامین و تضمین شود. این رشته تلاش می کند بین مسئولیت ها و وظایف دولت ها و حق ها و آزادی های فردی تعادل برقرار نماید. از موضوع های مهم تحقیقی آن می توان به حقوق جمعیت‌های خاص و آسیبپذیر (زنان، کودکان، سالمندان، اقلیت ها، اشخاص بلاتابعیت و اتباع بیگانه)، حقوق بیماری های مسری، حقوق سلامت شغلی، حقوق سلامت روان، حقوق باروری، حقوق غذا، حقوق دارو، حقوق محیط زیست، حقوق بیوتروریسم، حقوق اقتصاد سلامت و حقوق پزشکی خانواده اشاره نمود.
3-4- حقوق مراقبت سلامت (Healthcare Law): حقوق مراقبت سلامت به بررسی ابعاد فردی و اجتماعی حق برخورداری از مراقبت‌های سلامت و تأمین مراقبت‌های سلامت بیماران توسط متخصصان و مراکز ارائه‌دهنده خدمات مراقبت سلامت براساس اصول حقوقی تعیین کننده استانداردهای مراقبتی و همین طور حق ها و مسئولیت‌های قانونی ارائه‌دهندگان و دریافت‌کنندگان خدمات مزبور (بیماران) می پردازد. از مهم ترین مسائل پژوهشی این حوزه می توان به حریم خصوصی، محرمانگی، رضایت آگاهانه، سهل انگاری، قصور و خطای پزشکی اشاره نمود. ناگفته نماندموضوع های مرتبط با طب تلفیقی و سلامت الکترونیکی (دیجیتالی، سایبری و هوش مصنوعی) هم در حیطه مراقبت های سلامت قرار دارند.
4-4- اخلاق زیستی (Bioethics): بیواتیک به مسائل اخلاقی ناشی از توسعه بیولوژی و پزشکی می پردازد و به همراه حوزه حقوق با انتخاب های اخلاقی در انجام اقدام های مهم کلینیکی روبه رو می شود. علم بیواتیک نیز با رشد سریع روش‌های کلینیکی و به‌ویژه بیوتکنولوژی، مباحث اخلاقی نیز چند برابر شده و در نتیجه آن ظهور یافته است. مباحث پژوهشی ناظر بر این حوزه را می توان در دو گروه اصلی تقسیم بندی نمود. در آغاز حیات موضوع هایی از قبیل فناوری های کمک باروری، سقط جنین و مباحث ژنتیک و تعدیل ژن قرار دارند؛ اما مرگ مغزی، اتانازی (قتل ترحم‌آمیز) در گروه موضوع های مربوط به خاتمه حیات جای می گیرند.
کنفرانس ملی «ارتقای سلامت و چالش هلی حقوقی و پزشکی فرارروی آن» در چارچوب محورهای ببن رشته ای حقوق سلامت به شرح فوق، با حضور استادان، دانشجویان، پژوهشگران و شرکت کنندگان در محل برگزاری (سالن کنفرانس دانشگاه آزاد اسلامی واحد مراغه) به مذاکره و تبادل نظر می پردازد.
